Persoonlijkheid als fundament
In het algemeen wordt het aannemelijk geacht dat psychologisch inzicht kan leiden tot verbetering van prestaties. Eigenlijk lijdt dit nergens twijfel. Zowel in het bedrijfsleven als ook in de wereld van de topsport, kunst of andere plaatsen waar men probeert te komen tot topprestaties, accepteert men meer en meer de inmenging van psychologische interventies om de eigen activiteiten te optimaliseren, zowel procesmatig als productmatig. Met andere woorden, organisaties worden doorgelicht om het talent of de aanwezige talenten beter te kunnen ‘dienen’, maar ook het talent wordt begeleid om zijn of haar prestaties te helpen verbeteren. Men ontkent niet langer de positieve bijdrage die geleverd kan worden door psychologische ondersteuning. En daar waar nog geprotesteerd wordt, lijken deze protestgeluiden vooral te komen vanuit de hoek van de gevestigde orde die bang is zijn invloed te verliezen en die niet inziet dat naast ervaringsinzichten ook objectieve, externe en wellicht wetenschappelijke bijdragen iets kunnen toevoegen. Maar het één hoeft het ander niet uit te sluiten. Beter gezegd, de verschillende visies hebben elkaar nodig.
Het gaat in de reguliere psychologische ondersteuning bij topprestaties (denk o.a. aan de mental coach bij managers, CEO’s, artiesten en de sportpsycholoog bij topsporters) om het aanleren van mentale vaardigheden, waarbij men over het algemeen uitgaat van de gedachte dat aangeleerde vaardigheden een transferwaarde hebben naar andere toepassingsgebieden in iemands leven. Te denken valt dan o.a. aan ontspannings- en ademhalingsoefeningen, cognitieve technieken, zelfspraak, visualisatie, concentratieoefeningen en autogene training. Ik ga er echter vanuit dat bij het werken met mensen die veel verantwoordelijkheid dragen of die dat in elk geval zo ervaren, het eerder van belang is om in de basis van de persoonlijkheid te trainen, coachen en sturen, zodat aangeleerde vaardigheden zijn transfer kunnen hebben naar de te leveren prestatie. Op deze manier wordt als het ware eerst een persoonlijkheid of persoonlijkheidsgebied gevormd dat vervolgens kan dienen als fundament voor een duurzame en consistente prestatie en waaraan de aan te leren technieken zich beter kunnen hechten.
In het kort komt het er dus bij het geven van psychologische adviezen op neer dat op de eerste plaats het inzicht in eigen sterke en minder sterke persoonlijkheidstrekken wordt vergroot en ten tweede dat de psycholoog samen met de betrokkene hierin een optimalisatie zoekt. Vervolgens kan vanuit de gevonden optimale situatie (lees: geestelijke balans of stabiliteit) worden geprobeerd om essentiële mentale vaardigheden aan te leren.
